İstanbul’da meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki sarsıntıda birtakım akıllı telefon kullanıcıları, sarsıntı başlamadan saniyeler evvel erken ihtar bildirimi aldı. Google tarafından sunulan bu bilhassa birçok kişi, Marmara Denizi Silivri açıklarındaki sarsıntı esnasında süratli kaçma imkanı buldu.
Uzmanlar, erken ikaz sisteminin işleyişi ve güvenilirliğiyle ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Jeoloji yüksek mühendisi Prof. Dr. Okan Tüysüz, yaşanan zelzelenin Büyük Marmara Sarsıntısı olmadığının altını çizerek, fayın tamamının kırılmadığını, tamamının kırılması durumunda 7’nin üzerinde bir zelzele yaşanabileceğini tabir etti.
Artçıların en az 1 hafta, sonrasında tahminen 1 ay, tahminen daha uzun müddet devam edeceğini lisana getiren Prof. Dr. Tüysüz, “Marmara Denizi içinde sarsıntı oluşturmasını beklediğimiz, kırılmamış büyük bir fay var. Onun ne vakit kırılacağı muhakkak değil.” ihtarında bulundu.
Tüysüz, Kandilli Rasathanesinin de üzerinde çalıştığı erken ikaz sisteminin bulunduğunu belirterek, “Depremlerde ‘P’ ve ‘S’ dalgası olmak üzere iki dalga çıkar. Birinci dalga aşağı üst zelzele olduktan sonra saniyede 7 kilometre süratle, ikinci dalga da 4 kilometre süratle ilerler. Ortalarında bir vakit farkı vardır. Birincisi geldiği vakit kimi aygıtlar bunu algılar. Onu algıladığı vakit ikincisinin geleceği aşikardır ve size haber verir.” diye konuştu.
“Doğal gazı, elektriği kesiyor, metroları, hızlı treni durduruyor”
Sistemin bunun üzerine kurulu olduğunu söyleyen Tüysüz, “Depreme olan uzaklığınız mesela 8-10 kilometreyse bu müddet 1-2 saniye olur. Şayet aralığınız biraz daha uzunsa bu kez 8-10 saniyelere kadar çıkabilir. Zelzele dalgası da bir halde size gelene kadar ortada bir vakit farkıyla geliyor. Bu vakit farkı insanlara kaçmak, kurtulmak için bilhassa İstanbul üzere faya çok yakın yerlerde pek bir vakit tanımaz ama elektriği kesebilir, treni durdurabilir, doğal gazı kesebilir.” dedi.
Prof. Dr. Tüysüz, “Bizim zaten Marmara Denizi içinde bu türlü bir sistemimiz var. Doğal gazı kesiyor, elektriği kesiyor, metroları durduruyor, hızlı treni durduruyor. Bu türlü bir sistem çalışıyor lakin bu insanların kullanacağı düzeyde muteber bir biçimde şimdi gelişmedi.” bilgisini verdi.
Gelen bildirimlerin bazen aykırı durumlara da neden olabileceğine işaret eden Prof. Dr. Tüysüz, “Süre çok kısa olacağı için bazen de tam karşıtı olabiliyor. Bir saniye vaktiniz var, o bir saniye içinde kendinizi camdan atıveriyorsunuz.” diye konuştu.
“İnternet irtibatı şart”
Bilişim uzmanı Osman Demircan da erken ikaz bildirimlerinin sırf Android işletim sistemli telefonlarda olduğunu tabir ederek, sistemin çalışmasıyla ilgili ayrıntılar verdi.
Demircan, “Telefonlar, yapısı gereği elimize aldığımız vakit o harekete reaksiyon verebiliyorlar. Şayet telefonunuz hareketsiz bir durumda duruyor ise yer hafif sallanmaya başladığında aldığı titreşimleri direkt zelzele olma potansiyeli olarak kıymetlendiriyor ve o bölge içindeki telefonlardan gelen sinyalleri de yorumlayarak, bunun bir sarsıntı olduğunu bilip, etrafa ileti göndermeye başlıyor.” sözünü kullandı.
Bildirimlerin zelzele varsayımı yapmadığını, sarsıntı anında uyardığını belirten Demircan, “Bu iletinin bize gelmesini sağlayan şey, telefonu hareketsiz bir formda kalan kullanıcıların telefonlarından alınan titreşim dataları. Titreşimin birinci alındığı yer, tesir alanı ve sarsıntının gelme mühleti de düşünüldüğünde bildiri geldikten birkaç saniye sonra sarsıntının oluyor olması aslında zelzelenin birkaç saniye evvel başladığını gösteriyor. Zira bu sistemler zelzele olmadan zelzele olup olmayacağını anlayamıyor.” diye konuştu.
Demircan, alınan dataların emniyetli olduğunu lisana getirerek şöyle devam etti:
“Gayet sağlam zira bu bilgiyi tek bir telefondan almıyor. Bu özelliği açmış ve bu bilgilerin toplanmasına müsaade veren telefonların tamamından aldığı ve bunu da istatistiksel olarak biraz yapay zekayı da kullanıp değerlendirdiği için pek sağlam bir bilgi. Bugüne kadar aslında rastgele bir sorun yaşatmadı. Yani ne vakit zelzele olacağı söylendiyse o zelzele oldu. Bazen zelzele bilgisi gelip de sarsıntısı hissetmeyenler oldu. O en uç noktadaki bireylere sarsıntının ulaşmamış olması yüzünden onlar o bilgiyi almadılar lakin sarsıntı sahiden de oldu.”
Bildirimlerin devreye girmesi için internetin ehemmiyetine dikkati çeken Demircan, “Android telefonu olanlar, zelzele ihtar sistemi özelliğini açanlar ve pozisyon bilgisini de bu bilhassa birlikte etkin hale getirenler direkt bu bilgiyi hem gönderebiliyorlar hem de alabiliyorlar. İnternet teması kaide zira o datayı bir yerden alıyor olması gerekiyor. Sistem üzerinden geldiği için internet ilişkiniz yoksa sarsıntı uyarısı almazsınız.” dedi.
Demircan, “Depremden sonra izlediğim görüntülerin ortasında 5 saniye içinde meskenini terk etmeyi başaran aileler vardı. Yani bazen 5 saniye hakikaten hayat kurtarıcı olabiliyor ve bu stil sistemler birçok aile için daha yıkıcı ve büyük zelzelelerde hayat kurtarıcı olabilir.” sözünü kullandı.
İstanbul’da meydana gelen 6,2 büyüklüğündeki zelzelede kimi akıllı telefon kullanıcıları, sarsıntı başlamadan saniyeler evvel erken ikaz bildirimi aldı. Google tarafından sunulan bu bilhassa birçok kişi, Marmara Denizi Silivri açıklarındaki sarsıntı esnasında süratli kaçma imkanı buldu.
Uzmanlar, erken ikaz sisteminin işleyişi ve güvenilirliğiyle ilgili AA muhabirine değerlendirmelerde bulundu.
Jeoloji yüksek mühendisi Prof. Dr. Okan Tüysüz, yaşanan zelzelenin Büyük Marmara Sarsıntısı olmadığının altını çizerek, fayın tamamının kırılmadığını, tamamının kırılması durumunda 7’nin üzerinde bir sarsıntı yaşanabileceğini söz etti.
Artçıların en az 1 hafta, sonrasında tahminen 1 ay, tahminen daha uzun müddet devam edeceğini lisana getiren Prof. Dr. Tüysüz, “Marmara Denizi içinde zelzele oluşturmasını beklediğimiz, kırılmamış büyük bir fay var. Onun ne vakit kırılacağı muhakkak değil.” ikazında bulundu.
Tüysüz, Kandilli Rasathanesinin de üzerinde çalıştığı erken ikaz sisteminin bulunduğunu belirterek, “Depremlerde ‘P’ ve ‘S’ dalgası olmak üzere iki dalga çıkar. Birinci dalga aşağı üst sarsıntı olduktan sonra saniyede 7 kilometre süratle, ikinci dalga da 4 kilometre süratle ilerler. Ortalarında bir vakit farkı vardır. Birincisi geldiği vakit birtakım aygıtlar bunu algılar. Onu algıladığı vakit ikincisinin geleceği aşikardır ve size haber verir.” diye konuştu.
“Doğal gazı, elektriği kesiyor, metroları, hızlı treni durduruyor”
Sistemin bunun üzerine kurulu olduğunu söyleyen Tüysüz, “Depreme olan uzaklığınız mesela 8-10 kilometreyse bu mühlet 1-2 saniye olur. Şayet aralığınız biraz daha uzunsa bu sefer 8-10 saniyelere kadar çıkabilir. Zelzele dalgası da bir biçimde size gelene kadar ortada bir vakit farkıyla geliyor. Bu vakit farkı insanlara kaçmak, kurtulmak için bilhassa İstanbul üzere faya çok yakın yerlerde pek bir vakit tanımaz ama elektriği kesebilir, treni durdurabilir, doğal gazı kesebilir.” dedi.
Prof. Dr. Tüysüz, “Bizim zaten Marmara Denizi içinde bu türlü bir sistemimiz var. Doğal gazı kesiyor, elektriği kesiyor, metroları durduruyor, hızlı treni durduruyor. Bu türlü bir sistem çalışıyor fakat bu insanların kullanacağı düzeyde emniyetli bir biçimde şimdi gelişmedi.” bilgisini verdi.
Gelen bildirimlerin bazen karşıt durumlara da neden olabileceğine işaret eden Prof. Dr. Tüysüz, “Süre çok kısa olacağı için bazen de tam aksisi olabiliyor. Bir saniye vaktiniz var, o bir saniye içinde kendinizi camdan atıveriyorsunuz.” diye konuştu.
“İnternet ilişkisi şart”
Bilişim uzmanı Osman Demircan da erken ikaz bildirimlerinin sadece Android işletim sistemli telefonlarda olduğunu tabir ederek, sistemin çalışmasıyla ilgili ayrıntılar verdi.
Demircan, “Telefonlar, yapısı gereği elimize aldığımız vakit o harekete reaksiyon verebiliyorlar. Şayet telefonunuz hareketsiz bir durumda duruyor ise yer hafif sallanmaya başladığında aldığı titreşimleri direkt sarsıntı olma potansiyeli olarak pahalandırıyor ve o bölge içindeki telefonlardan gelen sinyalleri de yorumlayarak, bunun bir zelzele olduğunu bilip, etrafa bildiri göndermeye başlıyor.” tabirini kullandı.
Bildirimlerin sarsıntı varsayımı yapmadığını, sarsıntı anında uyardığını belirten Demircan, “Bu bildirinin bize gelmesini sağlayan şey, telefonu hareketsiz bir halde kalan kullanıcıların telefonlarından alınan titreşim bilgileri. Titreşimin birinci alındığı yer, tesir alanı ve sarsıntının gelme müddeti de düşünüldüğünde bildiri geldikten birkaç saniye sonra sarsıntının oluyor olması aslında sarsıntının birkaç saniye evvel başladığını gösteriyor. Zira bu sistemler zelzele olmadan zelzele olup olmayacağını anlayamıyor.” diye konuştu.
Demircan, alınan dataların sağlam olduğunu lisana getirerek şöyle devam etti:
“Gayet emniyetli zira bu bilgiyi tek bir telefondan almıyor. Bu özelliği açmış ve bu dataların toplanmasına müsaade veren telefonların tamamından aldığı ve bunu da istatistiksel olarak biraz yapay zekayı da kullanıp değerlendirdiği için pek emniyetli bir data. Bugüne kadar esasen rastgele bir sorun yaşatmadı. Yani ne vakit zelzele olacağı söylendiyse o zelzele oldu. Bazen zelzele bilgisi gelip de sarsıntısı hissetmeyenler oldu. O en uç noktadaki bireylere zelzelenin ulaşmamış olması yüzünden onlar o bilgiyi almadılar fakat sarsıntı sahiden de oldu.”
Bildirimlerin devreye girmesi için internetin değerine dikkati çeken Demircan, “Android telefonu olanlar, sarsıntı ihtar sistemi özelliğini açanlar ve pozisyon bilgisini de bu bilhassa birlikte etkin hale getirenler direkt bu bilgiyi hem gönderebiliyorlar hem de alabiliyorlar. İnternet ilişkisi kaide zira o bilgiyi bir yerden alıyor olması gerekiyor. Sistem üzerinden geldiği için internet ilişkiniz yoksa zelzele uyarısı almazsınız.” dedi.
Demircan, “Depremden sonra izlediğim görüntülerin ortasında 5 saniye içinde meskenini terk etmeyi başaran aileler vardı. Yani bazen 5 saniye nitekim hayat kurtarıcı olabiliyor ve bu üslup sistemler birçok aile için daha yıkıcı ve büyük sarsıntılarda hayat kurtarıcı olabilir.” tabirini kullandı.
