Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Takvimler 14 Mayıs 2024’ü gösteriyordu. San Francisco üst üste 2’nci kere ABD’nin en âlâ pak güç kenti seçildi. Enerji verimliliği ve sera gazı azaltımında ABD kentlerine öncülük eden San Francisco, sonları içinde dünyanın en varlıklı şirketlerini barındıran ve asıl ismi Santa Clara olan Silikon Vadisi’nin bağlı olduğu kentti. Enerji San Francisco için, dünya üzerindeki pek çok kentten çok daha kıymetliydi. Çünkü günümüzde yapay zekânın ‘parmağı’ olan her sorunun yanıtını almak için San Francisco’daki Silikon Vadisinin güce muhtaçlığı vardı. Bir yapay zekâ şirketi varsayım edemeyeceğiniz kadar çok elektrik üretiyordu. Yani aslında San Francisco’nun güç konusunda 1 numara olması her şeyin yolunda gitmesi için kuraldı. Buralarda güç yapay zekâya, yapay zekâ da paraya dönüşüyordu. Sebepler sonuçları, sonuçlarsa öbür sebepleri doğuruyordu. Fakat hiç de şaşırtan olmayan ve sebep-sonuç bağlantısında, büyük bir sonuç ve sorun daha üretecek bir ayrıntı daha vardı. 2024’te yapay zekâ şirketlerine yapılan yatırımlarda bir evvelki yıla nazaran yüzde 220’lik kıymetli bir artış görülmüştü ve artık sorulan her soru, kullandığı gücün yüzde 34’ünü hidroelektrik santrallerden sağlayan yapay zekâ için yarım litre suya eş bedeldi. Koskoca kent, sahiden de yapay zekâya sorulan 10 soruya yenilebilir miydi?
‘CHATGPT’ 700 BİN MESKENE EŞ KIYMET, BİR KENT KADAR HARCIYOR!
Enerji, günümüz dünyasında en bedelli kaynakları kapsıyor. Fosil yakıtlar bakımından zengin topraklar üzerine kurulu ekonomiler her ne kadar güçlü ve güçlü olsa da, bir gün tükenecek olan kaynaklar en büyük handikap. Yenilenebilir güç kaynakları ise hem artan ‘temiz çevre’ hassasiyeti hem de sonsuz oluşuyla öne çıkıyor. Ancak birçok vakit fosil yakıtlar onlara oranla daha ekonomik. Bu nedenle temizlikten evvel, ekonomik istikrarlar gözetiliyor. Buna karşın her nokta fosil yakıtlar bakımından güçlü ya da bu yakıtların kullanımı açısından avantajlı değil. Suramı kıymetli olan yenilenebilir güç santralleri, Silikon Vadisi için kıymetli bir hazineydi. Vadinin bulunduğu San Francisco kentinin 2017’de Kaliforniya Güç Kurulu tarafından duyurulan güç kaynaklarına ait datalarda dikkat çeken bir ayrıntı vardı. Pak etraf maksadına uygun formda yenilenebilir kaynaklar güç muhtaçlığını karşılıyordu. Bunların yüzde 38’i yenilenebilir kaynaklardan yüzde 34’ü hidroelektrikten, yüzde 16’sı doğal gazdan, yüzde 9’u kömürden ve yüzde 3’ü belirtilmemiş kaynaklardan oluşuyordu. Fakat, sırf Silikon Vadisi’nde harcanan gücün ölçüsü koca bir kente yetecek kadardı. Vadinin yüzölçümü 24 kilometrekareyken, San Francisco kenti 121.4 kilometrekareydi. Peki kullanılan enerji?
CNBC’nin Enerji Bakanlığı ve Nüfus Sayımı Bürosu’ndan alınan dataları kullanarak yaptığı tahlile nazaran, bir gigawattlık en yüksek talebe sahip data merkezi yerleşkesi, yaklaşık 710 bin meskenin yahut yaklaşık 1,8 milyon nüfuslu bir kentin yıllık ortalama tüketimine muadil tüketim yapıyor. Bu da bilgi merkezlerinin işlemesi için muazzam ölçüde güç gerektiği manasına geliyor. ABD Enerji Bakanlığı verilerine göre ise bu büyüklükteki bir data merkezi yerleşkesi, Alaska, Rhode Island yahut Vermont’taki perakende elektrik satışlarının çok daha üzerinde elektriğe gereksinim duyuyor. En düşük talep düzeyinde çalışan 1 gigawatt büyüklüğündeki bilgi merkezi yerleşkesi, yaklaşık 330 bin haneye yahut 800 binden fazla nüfusa sahip bir kente muadil tüketim yapıyor. Bu da neredeyse San Francisco’nun nüfusu kadar. Google ise yıllık 5,7 terawatt saate yakın elektrik tüketiyor. Bu sayıların daha anlaşılır olması için tesisin içinde bulunduğu kente göz atmak kâfi. 2009’dan evvelki yıllarda Google, San Francisco’nun tamamından daha fazla güç harcıyordu.
2026’DA YARISI YENİLENEBİLİR GÜÇ: RÜZGÂR, SU VE GÜNEŞ
Yüksek güce gereksinim duyan şirketler için güç sağlayan Lancium, şirketin yöneticisi Ali Fenn’e nazaran, büyük elektrik yüklerini batı ve orta Teksas’taki bol yenilenebilir güç kaynaklarından almak için 2017′de harekete geçildi. Başlangıçta kripto para madenciliğine odaklanan Lancium şirketi, 2022′nin sonlarında ChatGPT’nin insan ömrüne dahil olmasıyla yapay zekâya güç sağlamaya odaklandı. Lancium’un bugün çeşitli geliştirme basamaklarında hizmet veren 5 data merkezi yerleşkesi bulunuyor. Abilene’deki bin dönümlük bir yerleşkenin 2025′in birinci çeyreğinde 250 megavat güçle açılması ve 2026′da 1,2 gigawatta çıkması bekleniyor. Lakin burada bakılması gereken pencereden görünen görünüm huzursuz edici. Enerji gereksinimindeki bu artış, daha fazla güç üretimini, o da daha yüksek maliyetleri beraberinde getirecek.
Öyle ki Maryland, Ohio, Batı Virginia ve daha fazla noktada çalışan iletim şirketi PJM tarafından hizmet verilen hanelerin aylık konut faturalarının Haziran ayından itibaren yüzde 11 ila yüzde 19 ortasında artması bekleniyor. Tabii ki yapay zekâya sorulan soruların bunda hissesi büyük. Ortalama artışsa yüzde 2 civarında. Jack Kemp Vakfı’nın kıdemli üyesi Ike Brannon mevzuyla ilgili, “Politikacılar, güç fiyatlarının yüzde 30 artacağı yahut orta sıra elektrik kesintileri yaşanması durumunda tüketicilerin gazabıyla karşılaşmak istemiyorlar” diyor. Çünkü bu durum binlerce kişinin elektrik faturasına 2026’da yansıyabilecek yüksek yapay zekâ masrafları manasına geliyordu ve gidişat değişmezse sonuç, ekonomik manada şad olmayan yerliler olacaktı. Bu nedenle güç sağlayıcılar 2026’ya kadar yapay zekâ şirketlerine sağladıkları enerjiyi yenilenebilir kaynaklardan elde etmeyi hedefliyor. Yani güneş ve rüzgâr santralleri ile hidroelektrik santralleri en kıymetli güç kaynakları ortasında. Özellikle Nikola Tesla’nın en büyük hayallerinden biri olan Niagara Şelalesi’nden elektrik gücü üretme fikri bugünleri öngörerek tasarlanmıştı. Elektrik üretilen kaynağın hiç durmaması ve asla tükenmemesi gerekiyordu. Çünkü her geçen gün gelişen teknoloji 24 saatlik günün tamamında muhtaçlık duyulan bir elektrik kaynağı gerektirirdi.
2029’DA FATURALAR YÜZDE 70 ARTACAK
Yapay zekâya sorulan her soru Santa Clara ve Silikon Vadisi’nde bulunan teknoloji şirketleri için güç tüketimi manasına geliyordu. Dünyanın öteki ucundan yaptığınız arama ya da sorduğunuz sorular birikiyor, ‘damlaya damlaya göl oluyordu.’ Bu hem mecazi hem de gerçek manasıyla kabul edilebilirdi. Çünkü yapay zekâdan alınan her 10 karşılık yarım litre suya denkti. Tüketilen güç hidroelektrik santrallerinden sağlanıyor ve durmaksızın sorulan sorular gücün hiç durmadan tüketilmesine neden oluyordu. Hal bu türlü olunca birilerinin de durmadan elektrik üretmesi kuraldı. Teknoloji gelişecek, güç tüketimi artacak ve bu ikisinin problemsiz sürdürülmesi için güç üretimi de artmak zorunda kalacaktı. Dünyayı kirletmenin geleceğin teknolojilerini ‘gelecekte kullanabilmek için güzel bir fikir olmadığı da açıktı. Yani dünyayı yok edersek, geleceği de göremeyeceğimiz için kirletmeden kazanmanın bir yolu bulunmak zorundaydı. Bu da yenilebilir güçle mümkündü. Alışılmış avantajlarının yanında, dezavantajlarıyla!
Yapay zekânın güç talebi elektrik arzını aşarsa, bunun Amerikalılar için olumsuz tesirleri olacak. Elektrik kesintisi riskinin artması ve güç maliyetlerinin yükselmesi birinci akla gelenler. Her geçen gün berbata giden ABD iktisadı, güç bakımından da yetersiz kalırsa yalnızca hammaddesiz para kazandığı dalda de koltuğunu en güçlü rakibi Çin’e kaptırabilir. Eski Cumhuriyetçi Temsilci Jack Kemp tarafından oluşturulan Washington DC fikir kuruluşu Jack Kemp Vakfı’nın yeni raporuna nazaran, 2029’a kadar tüketiciler ve küçük işletmeler, yapay zekâ bilgi merkezlerinden gelen artan güç talebi nedeniyle elektrik faturalarının yüzde 70 arttığını görebilir.
Çalışmanın ortak muharriri ve Jack Kemp Vakfı’nda kıdemli üye olan Ike Brannon, bunun tüketicilerin AI’nın artan güç kullanımının yükünü taşıyacağı manasına geldiğini söylüyor. Yani faturalar yapay zekâ masraflarını de vatandaşa yansıtacak. Bu, şu anda dünyadaki en yüksek bilgi merkezi yoğunluğuna sahip olan Kuzey Virginia’da gerçekleşmeye başladı bile. Kuzey Virginia’daki bilgi merkezlerinin artışı, (Federal hükümet ve ulusal güvenlik ajansları tarafından yönlendirilen) bugünlerde kamu hizmetlerinde artışlara yol açıyor. Brannon, “Burada güç arzını çok fazla artırmadık, lakin talep artıyor” diyor. Eyaletin kamu hizmeti şirketi Dominion Energy tarafından hizmet verilen bölgelerinde, 2025’teki en yüksek talepler için bir fiyat metriği megavat-gün başına 29 dolardan 444 dolara çıktı. Yani bu derece bir artış yapay zekâya soru sormanın dünyamız ve geleceğimiz için pek de düzgün olmadığının göstergesi. Güç kaynakları genişletilmezse, yapay zekanın da sorulan sorulara karşılık vermek için gücü olup olmayacağı meçhul.
Derleyen: Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Takvimler 14 Mayıs 2024’ü gösteriyordu. San Francisco üst üste 2’nci sefer ABD’nin en yeterli pak güç kenti seçildi. Enerji verimliliği ve sera gazı azaltımında ABD kentlerine öncülük eden San Francisco, hudutları içinde dünyanın en güçlü şirketlerini barındıran ve asıl ismi Santa Clara olan Silikon Vadisi’nin bağlı olduğu kentti. Enerji San Francisco için, dünya üzerindeki pek çok kentten çok daha kıymetliydi. Çünkü günümüzde yapay zekânın ‘parmağı’ olan her sorunun yanıtını almak için San Francisco’daki Silikon Vadisinin güce muhtaçlığı vardı. Bir yapay zekâ şirketi varsayım edemeyeceğiniz kadar çok elektrik üretiyordu. Yani aslında San Francisco’nun güç konusunda 1 numara olması her şeyin yolunda gitmesi için kuraldı. Buralarda güç yapay zekâya, yapay zekâ da paraya dönüşüyordu. Sebepler sonuçları, sonuçlarsa öteki sebepleri doğuruyordu. Fakat hiç de şaşırtan olmayan ve sebep-sonuç alakasında, büyük bir sonuç ve sorun daha üretecek bir ayrıntı daha vardı. 2024’te yapay zekâ şirketlerine yapılan yatırımlarda bir evvelki yıla nazaran yüzde 220’lik değerli bir artış görülmüştü ve artık sorulan her soru, kullandığı gücün yüzde 34’ünü hidroelektrik santrallerden sağlayan yapay zekâ için yarım litre suya eş kıymetti. Koskoca kent, hakikaten de yapay zekâya sorulan 10 soruya yenilebilir miydi?
‘CHATGPT’ 700 BİN KONUTA EŞ PAHA, BİR KENT KADAR HARCIYOR!
Enerji, günümüz dünyasında en kıymetli kaynakları kapsıyor. Fosil yakıtlar bakımından zengin topraklar üzerine kurulu ekonomiler her ne kadar güçlü ve varlıklı olsa da, bir gün tükenecek olan kaynaklar en büyük handikap. Yenilenebilir güç kaynakları ise hem artan ‘temiz çevre’ hassasiyeti hem de sonsuz oluşuyla öne çıkıyor. Ancak birçok vakit fosil yakıtlar onlara oranla daha ekonomik. Bu nedenle temizlikten evvel, ekonomik istikrarlar gözetiliyor. Buna karşın her nokta fosil yakıtlar bakımından güçlü ya da bu yakıtların kullanımı açısından avantajlı değil. Heyetimi kıymetli olan yenilenebilir güç santralleri, Silikon Vadisi için kıymetli bir hazineydi. Vadinin bulunduğu San Francisco kentinin 2017’de Kaliforniya Güç Kurulu tarafından duyurulan güç kaynaklarına ait datalarda dikkat çeken bir ayrıntı vardı. Pak etraf amacına uygun formda yenilenebilir kaynaklar güç muhtaçlığını karşılıyordu. Bunların yüzde 38’i yenilenebilir kaynaklardan yüzde 34’ü hidroelektrikten, yüzde 16’sı doğal gazdan, yüzde 9’u kömürden ve yüzde 3’ü belirtilmemiş kaynaklardan oluşuyordu. Fakat, sadece Silikon Vadisi’nde harcanan gücün ölçüsü koca bir kente yetecek kadardı. Vadinin yüzölçümü 24 kilometrekareyken, San Francisco kenti 121.4 kilometrekareydi. Peki kullanılan enerji?
CNBC’nin Enerji Bakanlığı ve Nüfus Sayımı Bürosu’ndan alınan dataları kullanarak yaptığı tahlile nazaran, bir gigawattlık en yüksek talebe sahip bilgi merkezi yerleşkesi, yaklaşık 710 bin konutun yahut yaklaşık 1,8 milyon nüfuslu bir kentin yıllık ortalama tüketimine muadil tüketim yapıyor. Bu da data merkezlerinin işlemesi için muazzam ölçüde güç gerektiği manasına geliyor. ABD Enerji Bakanlığı verilerine göre ise bu büyüklükteki bir bilgi merkezi yerleşkesi, Alaska, Rhode Island yahut Vermont’taki perakende elektrik satışlarının çok daha üzerinde elektriğe muhtaçlık duyuyor. En düşük talep düzeyinde çalışan 1 gigawatt büyüklüğündeki data merkezi yerleşkesi, yaklaşık 330 bin haneye yahut 800 binden fazla nüfusa sahip bir kente muadil tüketim yapıyor. Bu da neredeyse San Francisco’nun nüfusu kadar. Google ise yıllık 5,7 terawatt saate yakın elektrik tüketiyor. Bu sayıların daha anlaşılır olması için tesisin içinde bulunduğu kente göz atmak kâfi. 2009’dan evvelki yıllarda Google, San Francisco’nun tamamından daha fazla güç harcıyordu.
2026’DA YARISI YENİLENEBİLİR GÜÇ: RÜZGÂR, SU VE GÜNEŞ
Yüksek güce gereksinim duyan şirketler için güç sağlayan Lancium, şirketin yöneticisi Ali Fenn’e nazaran, büyük elektrik yüklerini batı ve orta Teksas’taki bol yenilenebilir güç kaynaklarından almak için 2017′de harekete geçildi. Başlangıçta kripto para madenciliğine odaklanan Lancium şirketi, 2022′nin sonlarında ChatGPT’nin insan hayatına dahil olmasıyla yapay zekâya güç sağlamaya odaklandı. Lancium’un bugün çeşitli geliştirme etaplarında hizmet veren 5 data merkezi yerleşkesi bulunuyor. Abilene’deki bin dönümlük bir yerleşkenin 2025′in birinci çeyreğinde 250 megavat güçle açılması ve 2026′da 1,2 gigawatta çıkması bekleniyor. Lakin burada bakılması gereken pencereden görünen görüntü huzursuz edici. Enerji gereksinimindeki bu artış, daha fazla güç üretimini, o da daha yüksek maliyetleri beraberinde getirecek.
Öyle ki Maryland, Ohio, Batı Virginia ve daha fazla noktada çalışan iletim şirketi PJM tarafından hizmet verilen hanelerin aylık konut faturalarının Haziran ayından itibaren yüzde 11 ila yüzde 19 ortasında artması bekleniyor. Tabii ki yapay zekâya sorulan soruların bunda hissesi büyük. Ortalama artışsa yüzde 2 civarında. Jack Kemp Vakfı’nın kıdemli üyesi Ike Brannon bahisle ilgili, “Politikacılar, güç fiyatlarının yüzde 30 artacağı yahut orta sıra elektrik kesintileri yaşanması durumunda tüketicilerin gazabıyla karşılaşmak istemiyorlar” diyor. Çünkü bu durum binlerce kişinin elektrik faturasına 2026’da yansıyabilecek yüksek yapay zekâ sarfiyatları manasına geliyordu ve gidişat değişmezse sonuç, ekonomik manada şad olmayan yerliler olacaktı. Bu nedenle güç sağlayıcılar 2026’ya kadar yapay zekâ şirketlerine sağladıkları enerjiyi yenilenebilir kaynaklardan elde etmeyi hedefliyor. Yani güneş ve rüzgâr santralleri ile hidroelektrik santralleri en değerli güç kaynakları ortasında. Özellikle Nikola Tesla’nın en büyük hayallerinden biri olan Niagara Şelalesi’nden elektrik gücü üretme fikri bugünleri öngörerek tasarlanmıştı. Elektrik üretilen kaynağın hiç durmaması ve asla tükenmemesi gerekiyordu. Çünkü her geçen gün gelişen teknoloji 24 saatlik günün tamamında gereksinim duyulan bir elektrik kaynağı gerektirirdi.
2029’DA FATURALAR YÜZDE 70 ARTACAK
Yapay zekâya sorulan her soru Santa Clara ve Silikon Vadisi’nde bulunan teknoloji şirketleri için güç tüketimi manasına geliyordu. Dünyanın öbür ucundan yaptığınız arama ya da sorduğunuz sorular birikiyor, ‘damlaya damlaya göl oluyordu.’ Bu hem mecazi hem de gerçek manasıyla kabul edilebilirdi. Çünkü yapay zekâdan alınan her 10 cevap yarım litre suya denkti. Tüketilen güç hidroelektrik santrallerinden sağlanıyor ve durmaksızın sorulan sorular gücün hiç durmadan tüketilmesine neden oluyordu. Hal bu türlü olunca birilerinin de durmadan elektrik üretmesi kuraldı. Teknoloji gelişecek, güç tüketimi artacak ve bu ikisinin problemsiz sürdürülmesi için güç üretimi de artmak zorunda kalacaktı. Dünyayı kirletmenin geleceğin teknolojilerini ‘gelecekte kullanabilmek için âlâ bir fikir olmadığı da açıktı. Yani dünyayı yok edersek, geleceği de göremeyeceğimiz için kirletmeden kazanmanın bir yolu bulunmak zorundaydı. Bu da yenilebilir güçle mümkündü. Alışılmış avantajlarının yanında, dezavantajlarıyla!
Yapay zekânın güç talebi elektrik arzını aşarsa, bunun Amerikalılar için olumsuz tesirleri olacak. Elektrik kesintisi riskinin artması ve güç maliyetlerinin yükselmesi birinci akla gelenler. Her geçen gün berbata giden ABD iktisadı, güç bakımından da yetersiz kalırsa yalnızca hammaddesiz para kazandığı dalda de koltuğunu en güçlü rakibi Çin’e kaptırabilir. Eski Cumhuriyetçi Temsilci Jack Kemp tarafından oluşturulan Washington DC niyet kuruluşu Jack Kemp Vakfı’nın yeni raporuna nazaran, 2029’a kadar tüketiciler ve küçük işletmeler, yapay zekâ data merkezlerinden gelen artan güç talebi nedeniyle elektrik faturalarının yüzde 70 arttığını görebilir.
Çalışmanın ortak müellifi ve Jack Kemp Vakfı’nda kıdemli üye olan Ike Brannon, bunun tüketicilerin AI’nın artan güç kullanımının yükünü taşıyacağı manasına geldiğini söylüyor. Yani faturalar yapay zekâ masraflarını de vatandaşa yansıtacak. Bu, şu anda dünyadaki en yüksek bilgi merkezi yoğunluğuna sahip olan Kuzey Virginia’da gerçekleşmeye başladı bile. Kuzey Virginia’daki bilgi merkezlerinin artışı, (Federal hükümet ve ulusal güvenlik ajansları tarafından yönlendirilen) bugünlerde kamu hizmetlerinde artışlara yol açıyor. Brannon, “Burada güç arzını çok fazla artırmadık, lakin talep artıyor” diyor. Eyaletin kamu hizmeti şirketi Dominion Energy tarafından hizmet verilen bölgelerinde, 2025’teki en yüksek talepler için bir fiyat metriği megavat-gün başına 29 dolardan 444 dolara çıktı. Yani bu kadar bir artış yapay zekâya soru sormanın dünyamız ve geleceğimiz için pek de yeterli olmadığının göstergesi. Güç kaynakları genişletilmezse, yapay zekanın da sorulan sorulara karşılık vermek için gücü olup olmayacağı meçhul.
