Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Dünya nüfusu süratle artıyor, kentler ise giderek kalabalıklaşıyor. Bu ağır talep karşısında mimarlar ve mühendisler, insanlara yaşanabilir alanlar sunmak için her zamankinden daha yaratıcı tahliller üretmek zorunda kalıyor. İşte bu sıra dışı tahlillerden biri de: Earthscraper.
Kulağa biraz bilim kurgu üzere gelse de Earthscraper aslında bildiğimiz gökdelenlerin tam aksisi, yerin üstüne değil, derinliklerine hakikat inşa ediliyor. Karşıt çevrilmiş bir gökdelen üzere düşünebileceğiniz bu yapılar, yer düzeyinden başlayıp metrelerce aşağıya kadar uzanıyor. Pekala, bu sıra dışı yapı fikri birinci nerede ortaya çıktı? İçinde ne tıp hayat alanları, teknolojiler ya da sistemler barındırıyor?
YERİN 300 METRE ALTINDA BİR ÖMÜR ALANI
Ters çevrilmiş gökdelen fikri, birinci defa 2012 yılında mimarlık dünyasında büyük yankı uyandırdı. Meksikalı mimarlık ofisi BNKR Arquitectura, Evolo Gökdelen Yarışması için sunduğu projede, alışılmışın büsbütün dışında bir yapı önerdi: Earthscraper
Bu çarpıcı tasarım, Mexico City’nin kalbi sayılan Zócalo Meydanı’nın tam altına, 65 kat boyunca yerin derinliklerine gerçek inşa edilecek karşıt bir piramidi kapsıyordu. Toplamda 300 metre derinliğe uzanacak bu yapı, farklı hayat alanlarına ayrılmıştı: Birinci 10 kat müze, sonraki 10 kat konut, başka 10 kat ise ticari alanlardan oluşacaktı. Tüm yapı, doğal ışık ve havalandırma alabilmesi için camdan dev bir tavanla kaplanacaktı. Sıra dışı fikir, Mexico City’nin tarihi merkezinde uygulanan kat yüksekliği sınırlamalarına (maksimum 8 kat) yaratıcı bir karşılık niteliğindeydi. Tıpkı vakitte kent merkezindeki arsa yetersizliği ve ağır talebe de alternatif bir tahlil sunuyordu. Lakin her ne kadar vizyoner bir proje olsa da, Earthscraper’ın önünde önemli yapısal, teknik ve lojistik mahzurlar vardı. Şimdilik kâğıt üzerinde kalmış olsa da, mimarlık dünyasında yer altı kentleri fikrinin önünü açan sembol projelerden biri oldu.
Mexico City’deki bu yavuz proje hayata geçirilemedi, lakin emsal bir fikir Çin’de gerçeğe dönüştü. InterContinental Shanghai Wonderland isimli otel, terk edilmiş bir taş ocağının içine inşa edildi ve dünyanın birinci “yer altına inşa edilmiş lüks otellerinden” biri olarak mimarlık tarihine geçti.
Bugün mimarlar ve mühendisler yalnızca göğe yükselmeyi değil, toprağın altına inmeyi de hedefliyor. Earthscraper ve Shanghai Wonderland üzere projeler, kentsel hayatı tekrar tanımlayan çığır açıcı adımlar olarak dikkat çekiyor. Geleceğin kentleri tahminen de yalnızca üst değil, aşağı gerçek da büyüyecek.
TERK EDİLMİŞ ALANLAR İÇİN BİR ÖRNEK
Öte yandan otelin mimarları, taş ocağının doğal yapısını bozmadan sürdürülebilir bir konaklama alanı oluşturmayı hedefledi. Bina, jeotermal güç ve güneş panelleri üzere yenilenebilir güç kaynaklarını kullanarak etrafa asgarî tesirle çalışacak halde tasarlandı. Ayrıyeten, otelin su altındaki kısımlarında akvaryum gibisi odalar bulunuyor ve konuklara su altı dünyasını keşfetme fırsatı sunuyor. İç dizaynında tabiatla bütünleşen ögeler kullanılan bu lüks otel, ‘Dünyanın en sıra dışı otellerinden biri’ olarak kabul görmüş durumda. Mimarisiyle sürdürülebilir turizme öncülük eden bu yapı, gelecekte terk edilmiş alanların nasıl değerlendirilebileceğine dair değerli bir örnek.
Toplam 18 kattan oluşan otelin 14 katı yerin altında, 2 katı ise direkt suyun altına inşa edildi. Bu katlarda, adeta bir akvaryumun içindeymiş hissi veren özel odalar yer alıyor. Konuklar, bu odalarda su altı ömrünü cam duvarların akabinde izleyerek apayrı bir tecrübe yaşıyor. InterContinental Shanghai Wonderland Otelin’in mimarları, taş ocağının doğal yapısını koruyarak bu özel alanı ekolojik bir hayat ve konaklama merkezine dönüştürmeyi hedefledi. Tasarım sürecinde jeotermal güç, güneş panelleri üzere yenilenebilir güç kaynaklarına yük verildi.
PROJE KÖKLERİNİ DERİNKUYU’DAN ALIYOR
Modern mimarlığın geleceğe dönük vizyonu olan Earthscraper üzere projeler, aslında köklerini geçmişin derinliklerinden alıyor. Türkiye’nin gözbebeği Kapadokya’da bulunan Derinkuyu Yeraltı Kenti, bu vizyonun en erken ve etkileyici örneklerinden biri. Derinkuyu, yaklaşık 85 metre derinliğe inen, çok katlı bir yer altı yerleşim alanı. Eksiksiz planlanmış yapısıyla adeta antik bir mühendislik mükemmeli. İçinde yalnızca ömür alanları değil; ahırlar, depolar, su kuyuları, mutfaklar ve inançlı geçiş tünelleri de yer alıyor. Bu yapının en dikkat çeken özelliklerinden biri ise, 55 metre derinliğindeki havalandırma bacası sayesinde doğal hava sirkülasyonunun sağlanması. Yani o devir için yer altında sürdürülebilir bir hayat alanı oluşturulmuş.
Benzer biçimde, Earthscraper da çağdaş dünyanın gereksinimlerine nazaran tasarlanmış bir yeraltı yapısı. Meksika’nın kalbine yerleştirilmesi planlanan bu dev karşıt gökdelen konut, ofis, alışveriş alanları ve toplumsal ömür alanlarını tek bir yapıda birleştiriyor. Doğal ışık ve havalandırmayı sağlamak içinse, binanın merkezine pozisyonlandırılmış dev bir ışık kuyusu planlanmış. Derinkuyu bize geçmişte insanların kuvvetli şartlarda bile yeraltında nasıl yaşayabildiklerini gösterirken, Earthscraper ve gibisi projeler bu fikri çağdaş kent hayatına uyarlıyor. Her iki yapı da, yeraltı mimarisinin yalnızca bir sığınak değil, tıpkı vakitte sürdürülebilir bir ömür alanı olarak nasıl şekillenebileceğinin güçlü birer örneği.
KAPALI ALAN KORKUSU VE RUHSAL MESELELERE YOL AÇABİLİR
Ancak bu cins projelerin hem avantajları hem de kimi dezavantajları var. Avantajlarına bakarsak, bilhassa nüfus yoğunluğu yüksek kentlerde, gökdelenlerin üste değil aşağıya inşa edilmesi, açık alanların korunmasını sağlar. Tarihi ve doğal alanlara ziyan vermeden yeni yapılar inşa etme imkanı sunar. InterContinental Shanghai Wonderland, terk edilmiş bir taş ocağını kıymetlendirerek ekolojik dönüşüm sağladı. Earthscraper, klasik betonarme kentleşmeye alternatif olarak güç tüketimini azaltma maksadıyla geliştirildi. Jeotermal güç, doğal ışık sistemleri ve yağmur suyu kullanımı üzere metotlarla karbon ayak izini azaltma imkânı sunar. Yer altındaki yapılar, daha sabit bir sıcaklık ortamına sahip olduğundan, ısıtma ve soğutma maliyetlerini azaltabilir. Gün ışığını içeri alan dizaynlar, elektrik tüketimini azaltır.
Dezavantajları ise yeraltı yapıları, karmaşık mühendislik tahlilleri gerektirdiğinden inşaat maliyetleri çok yüksektir. Su izolasyonu, hava dolanımı ve yapısal güvenlik üzere faktörler ek maliyet getirir. Yerin altında olmak, doğal ışık alma konusunda zorluklar yaratabilir. Uygun tasarlanmış havalandırma sistemleri olmazsa, içerideki hava kalitesi düşebilir ve havasızlık hissi yaratabilir. Daima yer altında yaşamak yahut çalışmak, kimi insanlarda klostrofobi (kapalı alan korkusu) ve ruhsal rahatsızlıklara yol açabilir. Doğal ortamdan uzaklaşmak, insanların ruhsal sıhhati üzerinde olumsuz tesir yaratabilir. Deprem, yangın yahut su baskını üzere acil durumlarda yeraltı yapılarından tahliye daha güç olabilir. Bilhassa Earthscraper üzere 100 kat derinliğe inşa edilecek yapılarda, acil çıkış sistemleri büyük bir mühendislik sorunu olarak görülüyor.
Her iki proje de, kentlerin sürdürülebilir gelişimi açısından değerli bir vizyon sunuyor. InterContinental Shanghai Wonderland, tabiata ziyan vermeden terk edilmiş alanları kıymetlendirme fikrini desteklerken, Earthscraper, büyük kentlerdeki alan meşakkatine yenilikçi bir tahlil getirdi. Bu cins projeler, gelecekte kentlerin hem üste hem de aşağıya yanlışsız büyüyebileceğinin bir göstergesi. İnşaat teknolojilerinin ilerlemesiyle yeraltı otelleri ve gökdelenleri ilerleyen yıllarda kentlerin kaçınılmaz bir kesimi haline gelebilir. Mimarinin sonlarını zorlayan bu iki yapı, insanların yaşama ve çalışma alanlarını genişletirken tabiatla uyumlu tahliller sunma konusundaki potansiyelini gözler önüne seriyor. Bu projeler, geleceğin kentlerinin hem sürdürülebilir hem de yaratıcı olabileceğini kanıtlıyor.
Derleyen: Gonca Kocabaş / Milliyet.com.tr – Dünya nüfusu süratle artıyor, kentler ise giderek kalabalıklaşıyor. Bu ağır talep karşısında mimarlar ve mühendisler, insanlara yaşanabilir alanlar sunmak için her zamankinden daha yaratıcı tahliller üretmek zorunda kalıyor. İşte bu sıra dışı tahlillerden biri de: Earthscraper.
Kulağa biraz bilim kurgu üzere gelse de Earthscraper aslında bildiğimiz gökdelenlerin tam aykırısı, yerin üstüne değil, derinliklerine hakikat inşa ediliyor. Karşıt çevrilmiş bir gökdelen üzere düşünebileceğiniz bu yapılar, yer düzeyinden başlayıp metrelerce aşağıya kadar uzanıyor. Pekala, bu sıra dışı yapı fikri birinci nerede ortaya çıktı? İçinde ne cins hayat alanları, teknolojiler ya da sistemler barındırıyor?
YERİN 300 METRE ALTINDA BİR HAYAT ALANI
Ters çevrilmiş gökdelen fikri, birinci sefer 2012 yılında mimarlık dünyasında büyük yankı uyandırdı. Meksikalı mimarlık ofisi BNKR Arquitectura, Evolo Gökdelen Yarışması için sunduğu projede, alışılmışın büsbütün dışında bir yapı önerdi: Earthscraper
Bu çarpıcı tasarım, Mexico City’nin kalbi sayılan Zócalo Meydanı’nın tam altına, 65 kat boyunca yerin derinliklerine yanlışsız inşa edilecek karşıt bir piramidi kapsıyordu. Toplamda 300 metre derinliğe uzanacak bu yapı, farklı hayat alanlarına ayrılmıştı: Birinci 10 kat müze, sonraki 10 kat konut, başka 10 kat ise ticari alanlardan oluşacaktı. Tüm yapı, doğal ışık ve havalandırma alabilmesi için camdan dev bir tavanla kaplanacaktı. Sıra dışı fikir, Mexico City’nin tarihi merkezinde uygulanan kat yüksekliği sınırlamalarına (maksimum 8 kat) yaratıcı bir karşılık niteliğindeydi. Birebir vakitte kent merkezindeki arsa yetersizliği ve ağır talebe de alternatif bir tahlil sunuyordu. Lakin her ne kadar vizyoner bir proje olsa da, Earthscraper’ın önünde önemli yapısal, teknik ve lojistik pürüzler vardı. Şimdilik kâğıt üzerinde kalmış olsa da, mimarlık dünyasında yer altı kentleri fikrinin önünü açan sembol projelerden biri oldu.
Mexico City’deki bu cesaretli proje hayata geçirilemedi, ancak misal bir fikir Çin’de gerçeğe dönüştü. InterContinental Shanghai Wonderland isimli otel, terk edilmiş bir taş ocağının içine inşa edildi ve dünyanın birinci “yer altına inşa edilmiş lüks otellerinden” biri olarak mimarlık tarihine geçti.
Bugün mimarlar ve mühendisler yalnızca göğe yükselmeyi değil, toprağın altına inmeyi de hedefliyor. Earthscraper ve Shanghai Wonderland üzere projeler, kentsel ömrü tekrar tanımlayan çığır açıcı adımlar olarak dikkat çekiyor. Geleceğin kentleri tahminen de yalnızca üst değil, aşağı hakikat da büyüyecek.
TERK EDİLMİŞ ALANLAR İÇİN BİR ÖRNEK
Öte yandan otelin mimarları, taş ocağının doğal yapısını bozmadan sürdürülebilir bir konaklama alanı oluşturmayı hedefledi. Bina, jeotermal güç ve güneş panelleri üzere yenilenebilir güç kaynaklarını kullanarak etrafa asgarî tesirle çalışacak formda tasarlandı. Ayrıyeten, otelin su altındaki kısımlarında akvaryum gibisi odalar bulunuyor ve konuklara su altı dünyasını keşfetme fırsatı sunuyor. İç dizaynında tabiatla bütünleşen ögeler kullanılan bu lüks otel, ‘Dünyanın en sıra dışı otellerinden biri’ olarak kabul görmüş durumda. Mimarisiyle sürdürülebilir turizme öncülük eden bu yapı, gelecekte terk edilmiş alanların nasıl değerlendirilebileceğine dair değerli bir örnek.
Toplam 18 kattan oluşan otelin 14 katı yerin altında, 2 katı ise direkt suyun altına inşa edildi. Bu katlarda, adeta bir akvaryumun içindeymiş hissi veren özel odalar yer alıyor. Konuklar, bu odalarda su altı hayatını cam duvarların akabinde izleyerek apayrı bir tecrübe yaşıyor. InterContinental Shanghai Wonderland Otelin’in mimarları, taş ocağının doğal yapısını koruyarak bu özel alanı ekolojik bir ömür ve konaklama merkezine dönüştürmeyi hedefledi. Tasarım sürecinde jeotermal güç, güneş panelleri üzere yenilenebilir güç kaynaklarına yük verildi.
PROJE KÖKLERİNİ DERİNKUYU’DAN ALIYOR
Modern mimarlığın geleceğe dönük vizyonu olan Earthscraper üzere projeler, aslında köklerini geçmişin derinliklerinden alıyor. Türkiye’nin gözbebeği Kapadokya’da bulunan Derinkuyu Yeraltı Kenti, bu vizyonun en erken ve etkileyici örneklerinden biri. Derinkuyu, yaklaşık 85 metre derinliğe inen, çok katlı bir yer altı yerleşim alanı. Eksiksiz planlanmış yapısıyla adeta antik bir mühendislik olağanüstüsü. İçinde yalnızca hayat alanları değil; ahırlar, depolar, su kuyuları, mutfaklar ve inançlı geçiş tünelleri de yer alıyor. Bu yapının en dikkat çeken özelliklerinden biri ise, 55 metre derinliğindeki havalandırma bacası sayesinde doğal hava sirkülasyonunun sağlanması. Yani o periyot için yer altında sürdürülebilir bir ömür alanı oluşturulmuş.
Benzer halde, Earthscraper da çağdaş dünyanın gereksinimlerine nazaran tasarlanmış bir yeraltı yapısı. Meksika’nın kalbine yerleştirilmesi planlanan bu dev aykırı gökdelen konut, ofis, alışveriş alanları ve toplumsal hayat alanlarını tek bir yapıda birleştiriyor. Doğal ışık ve havalandırmayı sağlamak içinse, binanın merkezine pozisyonlandırılmış dev bir ışık kuyusu planlanmış. Derinkuyu bize geçmişte insanların güçlü şartlarda bile yeraltında nasıl yaşayabildiklerini gösterirken, Earthscraper ve gibisi projeler bu fikri çağdaş kent hayatına uyarlıyor. Her iki yapı da, yeraltı mimarisinin yalnızca bir sığınak değil, birebir vakitte sürdürülebilir bir hayat alanı olarak nasıl şekillenebileceğinin güçlü birer örneği.
KAPALI ALAN KORKUSU VE RUHSAL SIKINTILARA YOL AÇABİLİR
Ancak bu tıp projelerin hem avantajları hem de birtakım dezavantajları var. Avantajlarına bakarsak, bilhassa nüfus yoğunluğu yüksek kentlerde, gökdelenlerin üste değil aşağıya inşa edilmesi, açık alanların korunmasını sağlar. Tarihi ve doğal alanlara ziyan vermeden yeni yapılar inşa etme imkanı sunar. InterContinental Shanghai Wonderland, terk edilmiş bir taş ocağını kıymetlendirerek ekolojik dönüşüm sağladı. Earthscraper, klâsik betonarme kentleşmeye alternatif olarak güç tüketimini azaltma amacıyla geliştirildi. Jeotermal güç, doğal ışık sistemleri ve yağmur suyu kullanımı üzere sistemlerle karbon ayak izini azaltma imkânı sunar. Yer altındaki yapılar, daha sabit bir sıcaklık ortamına sahip olduğundan, ısıtma ve soğutma maliyetlerini azaltabilir. Gün ışığını içeri alan dizaynlar, elektrik tüketimini azaltır.
Dezavantajları ise yeraltı yapıları, karmaşık mühendislik tahlilleri gerektirdiğinden inşaat maliyetleri çok yüksektir. Su izolasyonu, hava dolanımı ve yapısal güvenlik üzere faktörler ek maliyet getirir. Yerin altında olmak, doğal ışık alma konusunda zorluklar yaratabilir. Âlâ tasarlanmış havalandırma sistemleri olmazsa, içerideki hava kalitesi düşebilir ve havasızlık hissi yaratabilir. Daima yer altında yaşamak yahut çalışmak, kimi insanlarda klostrofobi (kapalı alan korkusu) ve ruhsal rahatsızlıklara yol açabilir. Doğal ortamdan uzaklaşmak, insanların ruhsal sıhhati üzerinde olumsuz tesir yaratabilir. Deprem, yangın yahut su baskını üzere acil durumlarda yeraltı yapılarından tahliye daha güç olabilir. Bilhassa Earthscraper üzere 100 kat derinliğe inşa edilecek yapılarda, acil çıkış sistemleri büyük bir mühendislik sorunu olarak görülüyor.
Her iki proje de, kentlerin sürdürülebilir gelişimi açısından kıymetli bir vizyon sunuyor. InterContinental Shanghai Wonderland, tabiata ziyan vermeden terk edilmiş alanları kıymetlendirme fikrini desteklerken, Earthscraper, büyük kentlerdeki alan külfetine yenilikçi bir tahlil getirdi. Bu çeşit projeler, gelecekte kentlerin hem üste hem de aşağıya yanlışsız büyüyebileceğinin bir göstergesi. İnşaat teknolojilerinin ilerlemesiyle yeraltı otelleri ve gökdelenleri ilerleyen yıllarda kentlerin kaçınılmaz bir kesimi haline gelebilir. Mimarinin sonlarını zorlayan bu iki yapı, insanların yaşama ve çalışma alanlarını genişletirken tabiatla uyumlu tahliller sunma konusundaki potansiyelini gözler önüne seriyor. Bu projeler, geleceğin kentlerinin hem sürdürülebilir hem de yaratıcı olabileceğini kanıtlıyor.
