Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Milattan evvel 7’nci yüzyılın başında güneşin, bir güç olarak kullanılabileceği keşfedildiğinde, asırlar sonra ‘gelecek vadeden’ gücünden kimse haberdar değildi. Başlarda güneş ışığını yansıtan cam ve aynalarla ateş yakmak için kullanılan bu güç 2000’li yıllara gelindiğinde de birebir sistemle daha büyük gayeler için kullanılacaktı. Çünkü yeryüzündeki kaynakların elbette bir sonu olacaktı. Güneşinse, sonsuz bir ışığı her gün tekrar doğan bir gücü vardı. Üstelik güneş, başka yenilenebilir güç kaynakları üzere ‘çevreye de ziyan vermiyordu.’ Yani en azından kuşlar yanana kadar o denli bilinecekti. 27 Ekim 2010’da inşası başlayan Ivanpah Güneş Elektrik Üretim Sistemi, Kaliforniya’daki Clark Dağı’nın eteklerine kuruluyordu. Santralde başrolü oynayan ‘aynalar’ Mojave Çölü’nün ortasında, güneşi yakalayıp gözleri kör edecek kadar güçlü halde parlayan kuleye yollayacaktı. Kuledeki buhar türbinleri de güneşi, mekanik güce çevirecekti. 3 bin 500 dönümlük kamu arazisine kurulu 3 güneş gücü santralinden oluşan Ivanpah, başlarda epeyce kıymetli ve güçlü bir kaynak olsa da yaban hayatına verdiği ziyan ve yanan kuşlar her şeyi değiştirecekti!
AYNA AYNA, SÖYLE BANA! VAR MI DAHA BÜYÜĞÜ?
Uzaktan balkınca masmavi bir göl üzere görünen alan, aslında suyu buhara, buharı güce çeviren bir güç santraliydi. Ivanpah Güneş Elektrik Üretim Santrali, binlerce aynanın tam ortasına bulunan ve ışığıyla gözleri bile yakan kuleye güneşten aldığı ışığı gönderiyordu. Kulede ise daima yenilenen ve güneş olduğu sürece hiç bitmeyecek olan güç üretiliyordu. Üstelik bu, tıpkı ünlü matematikçi Arşimet’in, milattan evvel 212’de savaş sırasında Roma gemilerini ateşe vermek için kullandığı ve gücünü güneşten sağladığı dev bir aynayı andırıyordu. Bu defa savaşarak değil, çalışarak inşa edilecek olan gelecek için aynalar güneş ışıklarını topluyordu!
Resmi olarak 13 Şubat 2014’te açılan tesis, birebir yıl ‘dünyanın en büyük güneş gücü termik santrali’ olmuştu. Hem kurulu olduğu alan hem de misyonu büyük santral, 392 megavatlık üretim kapasitesiyle yaklaşık 140 bin meskenin elektrik gereksinimini karşılayacak gücü üretiyordu. Üstelik santralin gücü bununla da kalmıyor, her yıl yaklaşık 400 bin ton karbondioksit salınımını engelleyerek fosil yakıtlara bağımlılığı azaltıyordu. Bu da 72 bin aracın trafikten çekilmesine eş kıymetti. Yani hem güç üretiyor hem de çevreyi kirli yakıtlardan koruyordu. Birinci bakışta her şeyin kusursuz olduğunu düşünseniz de Ivanpah o kadar da saf bir güç santrali değildi!
KUŞLARI VE HAYVANLARI YAKTI! ‘GELECEK’ ERİYOR MU?
Dünyanın en büyük güneş elektrik üretim santralini inşa etmenin şüphesiz bir bedeli vardı. İnşası esnasında harcanan 2.2 milyar dolar yani 83 milyar 440 milyon 940 bin liranın yanında, asla kazanılamayacak kayıplar da olacaktı. Tesisin inşasında çok büyük bir arazi kullanılmış ve çölde bile olsa pek çok canlının ömür alanı bu proje ile ‘işgal’ edilmişti. Tesisin etrafında çok sayıda yaban hayatını muhafaza alanı vardı. Bunlardan biri çabucak bitişikteki Mojave Ulusal Muhafaza Alanı’ydı. Mesquite Yaban Hayatı Muhafaza Alanı ve Stateline Yaban Hayatı Muhafaza Alanı’ndan da görülebilen güneş santrali, vakit içinde bölgedeki hayvan popülasyonu azalmasına ait şikâyetlerin odağı olmuştu. Bilhassa ayna sistemleriyle odaklanan güneş ışığıyla kuşların yanarak ölmesi, pek çok kişi için kabul edilebilir değildi. Ek olarak inşaat için 600 dönümlük arazinin buldozerle temizlenmesi, kertenkele, Amerika yaban koyunları ve çöl kaplumbağaları da olumsuz etkilenmişti. Aşırı su kullanımı ise lokal kuyuların kurumasını beraberinde getirmişti. Gelecek kuşların kanatlarında, doğal hayatın kalbinde eriyor olabilir miydi? Yoksa üretilen güç tüm bunları amorti edebilecek kadar güçlü müydü?
Tesisin etrafa tek ziyanı canlıların vefatıyla ilişkilendirilen aktivitesi de değildi. Fosil yakıtları azaltmak için çalışan yenilenebilir güç santrallerinin bilakis, Ivanpah’ın çalışmaya başlamak için her sabah doğal gaz yakmaya gereksinimi vardı. Wall Street Journal’a nazaran, “Santralin her gün gün doğumundan evvel buhar üretmek için bir saatlik doğal gaz yakarak kapasitesini artırmak yerine, Ivanpah’ın bundan dört kat daha fazlasına muhtaçlığı var.” 27 Ağustos 2014’te, Kaliforniya Eyaleti, Ivanpah’ın yıllık doğal gaz tüketimini daha evvel onaylandığı üzere 525 milyon fit küp doğal gaza çıkardı. 2014 yılında tesis, 46 bin 084 metrik ton karbondioksit yayarak, Kaliforniya’daki elektrik santrallerinin ve fabrikaların karbon emisyonlarını azaltmak için eyaletin hudut ve ticaret programına katılmak için gerekli olan kirlilik eşiğinin neredeyse iki katını oluşturdu. Bu yakıt bir kombine çevrim gaz türbini tesisinde kullanılmış olması durumunda, yaklaşık 124 GWh elektrik gücü üretilmiş olacaktı. Tesis, bu gazı güneş gücüyle kullanarak 419 GWh elektrik gücü üretti. Yani atıfta bulunulan kombine çevrim gaz türbini tesisinin 3 katından da fazlaydı. Ancak Ivanpah’ın hâlâ beklenen çıktısının çok altında çalıştığı da bir gerçekti.
Güneş gücü ‘güneş olduğu sürece’ avantajlıdır. Yani bulutlu ya da olumsuz hava şartlarında güneş gücü üretilemez. Ivanpah’ın için de bu ‘kader’di. Bulutlu hava şartları ve teknolojik aksaklıklar yüzünden beklenen yıllık üretiminin yaklaşık yarısı karşılanabiliyordu.
2017’ye gelindiğinde bu durumun düzeltilmesi için birtakım teşebbüslerde bulunulsa da, 1 yıl evvel, 2016’da yanlış hizalanmış aynalar yüzünden kulelerden biri çoktan yanmıştı. O esnada sistem kısa bir müddetliğine de devre dışı kalmıştı. Tesisin doğal gazla desteklenerek çalıştırılması, hayvanların hayatına olumsuz tesirleri ‘tamamen yeşil enerji’ hayallerini suya düşürecek cinstendi. Nihayetinde Ivanpah Güneş Gücü Tesisi, yenilenebilir güç alanında bir dönüm noktası olarak tarihe geçmeyi başarmıştı. Bu modelin geleceğimiz için tam manasıyla sürdürülebilir olması içinse çevresel ve ekonomik meselelerin çözülmesi kaide.
Avustralya’daki One Central Park binası
HELİOSTAT KEYİF MİYDİ YARAR MI? 10 KAT FAZLA KAZANDIRDI
Heliostat ismi verilen aynalar, Ivanpah üzere santrallerde başroldeydi. Aynaların ismi ise Yunanca güneş manasına gelen ‘helios’ ve sabit manasına gelen ‘stat’ sözlerinden türetilmişti. Kavisli olarak da tasarlanabilen lakin ekseriyetle düz olan aynalar, Güneş’in gökyüzündeki hareketlerine nazaran bilgisayarlarla otomatik konumlandırılıyordu. Günümüzde birden fazla heliostat gün ışığından yararlanmak yahut ağır güneş gücü üretmek için kullanılıyor. Güneş-termal güç istasyonları üzere büyük tesisler, birçok aynadan oluşan heliostat alanlarıyla kuruluyor. Peki heliostat aynalar yalnızca bu alanda mı kullanılıyor?
Güneşle ‘çalışan’ aynalar sadece güç üretmek için de kullanılmıyordu. Heliograf, Yunanca helios, yani ‘güneş’ ve gráphein ‘yazmak’ sözlerinden türetilen ismiyle, bir ayna tarafından yansıtılan güneş ışınlarıyla bağlantısı sağlıyordu. 1840’lardan itibaren Mors alfabesi kullanılarak sinyal gönderilen güneş telgrafları da kullanılmıştı. Heliostat aynaların diğer bir kullanımı da 208 milyon dolar yani 7 milyar 890 milyon 896 bin liralık, Avustralya’daki One Central Park binasında görülmüştü. Dünyanın en yeterli yüksek binalarından biri olarak kabul edilen, One Central Park’ın ismini duyuran da havada asılı duran ve aynalarla kaplı konsoldu. Yapının da içinde olduğu tüm siteye güneş ışığını yansıtan motorlu ve sabit aynaların sunduğu büyüleyici görüntü, hava karardıktan sonra Sidney görüntüsünü gökyüzüne taşıyor. Gelecekte yeri ne olur bilinmez lakin heliostat bu kere Ivanpah’tan 10 kat daha az masrafla, yalnızca seyir keyfi veren bir sanat yapıtı olarak güneşle buluşmuştu.
Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – Milattan evvel 7’nci yüzyılın başında güneşin, bir güç olarak kullanılabileceği keşfedildiğinde, asırlar sonra ‘gelecek vadeden’ gücünden kimse haberdar değildi. Başlarda güneş ışığını yansıtan cam ve aynalarla ateş yakmak için kullanılan bu güç 2000’li yıllara gelindiğinde de birebir sistemle daha büyük amaçlar için kullanılacaktı. Çünkü yeryüzündeki kaynakların elbette bir sonu olacaktı. Güneşinse, sonsuz bir ışığı her gün tekrar doğan bir gücü vardı. Üstelik güneş, öteki yenilenebilir güç kaynakları üzere ‘çevreye de ziyan vermiyordu.’ Yani en azından kuşlar yanana kadar o denli bilinecekti. 27 Ekim 2010’da inşası başlayan Ivanpah Güneş Elektrik Üretim Sistemi, Kaliforniya’daki Clark Dağı’nın eteklerine kuruluyordu. Santralde başrolü oynayan ‘aynalar’ Mojave Çölü’nün ortasında, güneşi yakalayıp gözleri kör edecek kadar güçlü halde parlayan kuleye yollayacaktı. Kuledeki buhar türbinleri de güneşi, mekanik güce çevirecekti. 3 bin 500 dönümlük kamu arazisine kurulu 3 güneş gücü santralinden oluşan Ivanpah, başlarda hayli kıymetli ve güçlü bir kaynak olsa da yaban hayatına verdiği ziyan ve yanan kuşlar her şeyi değiştirecekti!
AYNA AYNA, SÖYLE BANA! VAR MI DAHA BÜYÜĞÜ?
Uzaktan balkınca masmavi bir göl üzere görünen alan, aslında suyu buhara, buharı güce çeviren bir güç santraliydi. Ivanpah Güneş Elektrik Üretim Santrali, binlerce aynanın tam ortasına bulunan ve ışığıyla gözleri bile yakan kuleye güneşten aldığı ışığı gönderiyordu. Kulede ise daima yenilenen ve güneş olduğu sürece hiç bitmeyecek olan güç üretiliyordu. Üstelik bu, tıpkı ünlü matematikçi Arşimet’in, milattan evvel 212’de savaş sırasında Roma gemilerini ateşe vermek için kullandığı ve gücünü güneşten sağladığı dev bir aynayı andırıyordu. Bu sefer savaşarak değil, çalışarak inşa edilecek olan gelecek için aynalar güneş ışıklarını topluyordu!
Resmi olarak 13 Şubat 2014’te açılan tesis, tıpkı yıl ‘dünyanın en büyük güneş gücü termik santrali’ olmuştu. Hem kurulu olduğu alan hem de misyonu büyük santral, 392 megavatlık üretim kapasitesiyle yaklaşık 140 bin meskenin elektrik muhtaçlığını karşılayacak gücü üretiyordu. Üstelik santralin gücü bununla da kalmıyor, her yıl yaklaşık 400 bin ton karbondioksit salınımını engelleyerek fosil yakıtlara bağımlılığı azaltıyordu. Bu da 72 bin aracın trafikten çekilmesine eş bedeldi. Yani hem güç üretiyor hem de çevreyi kirli yakıtlardan koruyordu. Birinci bakışta her şeyin harika olduğunu düşünseniz de Ivanpah o kadar da suçsuz bir güç santrali değildi!
KUŞLARI VE HAYVANLARI YAKTI! ‘GELECEK’ ERİYOR MU?
Dünyanın en büyük güneş elektrik üretim santralini inşa etmenin elbette bir bedeli vardı. İnşası esnasında harcanan 2.2 milyar dolar yani 83 milyar 440 milyon 940 bin liranın yanında, asla kazanılamayacak kayıplar da olacaktı. Tesisin inşasında çok büyük bir arazi kullanılmış ve çölde bile olsa pek çok canlının hayat alanı bu proje ile ‘işgal’ edilmişti. Tesisin etrafında çok sayıda yaban hayatını muhafaza alanı vardı. Bunlardan biri çabucak bitişikteki Mojave Ulusal Muhafaza Alanı’ydı. Mesquite Yaban Hayatı Müdafaa Alanı ve Stateline Yaban Hayatı Muhafaza Alanı’ndan da görülebilen güneş santrali, vakit içinde bölgedeki hayvan popülasyonu azalmasına ait şikâyetlerin odağı olmuştu. Bilhassa ayna sistemleriyle odaklanan güneş ışığıyla kuşların yanarak ölmesi, pek çok kişi için kabul edilebilir değildi. Ek olarak inşaat için 600 dönümlük arazinin buldozerle temizlenmesi, kertenkele, Amerika yaban koyunları ve çöl kaplumbağaları da olumsuz etkilenmişti. Aşırı su kullanımı ise mahallî kuyuların kurumasını beraberinde getirmişti. Gelecek kuşların kanatlarında, doğal ömrün kalbinde eriyor olabilir miydi? Yoksa üretilen güç tüm bunları amorti edebilecek kadar güçlü müydü?
Tesisin etrafa tek ziyanı canlıların vefatıyla ilişkilendirilen aktivitesi de değildi. Fosil yakıtları azaltmak için çalışan yenilenebilir güç santrallerinin bilakis, Ivanpah’ın çalışmaya başlamak için her sabah doğal gaz yakmaya muhtaçlığı vardı. Wall Street Journal’a nazaran, “Santralin her gün gün doğumundan evvel buhar üretmek için bir saatlik doğal gaz yakarak kapasitesini artırmak yerine, Ivanpah’ın bundan dört kat daha fazlasına gereksinimi var.” 27 Ağustos 2014’te, Kaliforniya Eyaleti, Ivanpah’ın yıllık doğal gaz tüketimini daha evvel onaylandığı üzere 525 milyon fit küp doğal gaza çıkardı. 2014 yılında tesis, 46 bin 084 metrik ton karbondioksit yayarak, Kaliforniya’daki elektrik santrallerinin ve fabrikaların karbon emisyonlarını azaltmak için eyaletin hudut ve ticaret programına katılmak için gerekli olan kirlilik eşiğinin neredeyse iki katını oluşturdu. Bu yakıt bir kombine çevrim gaz türbini tesisinde kullanılmış olması durumunda, yaklaşık 124 GWh elektrik gücü üretilmiş olacaktı. Tesis, bu gazı güneş gücüyle kullanarak 419 GWh elektrik gücü üretti. Yani atıfta bulunulan kombine çevrim gaz türbini tesisinin 3 katından da fazlaydı. Ancak Ivanpah’ın hâlâ beklenen çıktısının çok altında çalıştığı da bir gerçekti.
Güneş gücü ‘güneş olduğu sürece’ avantajlıdır. Yani bulutlu ya da olumsuz hava şartlarında güneş gücü üretilemez. Ivanpah’ın için de bu ‘kader’di. Bulutlu hava şartları ve teknolojik aksaklıklar yüzünden beklenen yıllık üretiminin yaklaşık yarısı karşılanabiliyordu.
2017’ye gelindiğinde bu durumun düzeltilmesi için kimi teşebbüslerde bulunulsa da, 1 yıl evvel, 2016’da yanlış hizalanmış aynalar yüzünden kulelerden biri çoktan yanmıştı. O esnada sistem kısa bir müddetliğine de devre dışı kalmıştı. Tesisin doğal gazla desteklenerek çalıştırılması, hayvanların ömrüne olumsuz tesirleri ‘tamamen yeşil enerji’ hayallerini suya düşürecek cinstendi. Nihayetinde Ivanpah Güneş Gücü Tesisi, yenilenebilir güç alanında bir dönüm noktası olarak tarihe geçmeyi başarmıştı. Bu modelin geleceğimiz için tam manasıyla sürdürülebilir olması içinse çevresel ve ekonomik meselelerin çözülmesi kaide.
Avustralya’daki One Central Park binası
HELİOSTAT KEYİF MİYDİ ÇIKAR MI? 10 KAT FAZLA KAZANDIRDI
Heliostat ismi verilen aynalar, Ivanpah üzere santrallerde başroldeydi. Aynaların ismi ise Yunanca güneş manasına gelen ‘helios’ ve sabit manasına gelen ‘stat’ sözlerinden türetilmişti. Kavisli olarak da tasarlanabilen fakat çoklukla düz olan aynalar, Güneş’in gökyüzündeki hareketlerine nazaran bilgisayarlarla otomatik konumlandırılıyordu. Günümüzde birden fazla heliostat gün ışığından yararlanmak yahut ağır güneş gücü üretmek için kullanılıyor. Güneş-termal güç istasyonları üzere büyük tesisler, birçok aynadan oluşan heliostat alanlarıyla kuruluyor. Peki heliostat aynalar yalnızca bu alanda mı kullanılıyor?
Güneşle ‘çalışan’ aynalar sırf güç üretmek için de kullanılmıyordu. Heliograf, Yunanca helios, yani ‘güneş’ ve gráphein ‘yazmak’ sözlerinden türetilen ismiyle, bir ayna tarafından yansıtılan güneş ışınlarıyla irtibatı sağlıyordu. 1840’lardan itibaren Mors alfabesi kullanılarak sinyal gönderilen güneş telgrafları da kullanılmıştı. Heliostat aynaların öbür bir kullanımı da 208 milyon dolar yani 7 milyar 890 milyon 896 bin liralık, Avustralya’daki One Central Park binasında görülmüştü. Dünyanın en yeterli yüksek binalarından biri olarak kabul edilen, One Central Park’ın ismini duyuran da havada asılı duran ve aynalarla kaplı konsoldu. Yapının da içinde olduğu tüm siteye güneş ışığını yansıtan motorlu ve sabit aynaların sunduğu büyüleyici görünüm, hava karardıktan sonra Sidney görüntüsünü gökyüzüne taşıyor. Gelecekte yeri ne olur bilinmez ancak heliostat bu kere Ivanpah’tan 10 kat daha az masrafla, yalnızca seyir keyfi veren bir sanat yapıtı olarak güneşle buluşmuştu.
