Siyasette eşitlik için 130 yıl gerek
Harita, siyaset alanındaki eşitsizlikleri çarpıcı bir biçimde ortaya koyuyor. Haritaya nazaran, 1 Ocak 2025 prestijiyle dünya genelinde; parlamentolardaki bayan milletvekili oranı çok küçük bir artış göstererek yüzde 27.2’ye çıktı. Geçen yıl bu oran yüzde 27’ydi. Buna rağmen bakanlık durumlarında vazife alan bayanların oranı geçtiğimiz yıla oranla yüzde 0.4 düşüş göstererek yüzde 22.9’a geriledi. Bakanlık durumlarında cinsiyet eşitliğini sağlayan sadece dokuz ülke bulunuyor. (Nikaragua, Finlandiya, İzlanda, Lihtenştayn, Estonya, Andorra, Şili, İspanya ve Birleşik Krallık). Bu sayı geçtiğimi yıl 15’ti. Devlet başkanı kadın olan ülkelerin oranı yüzde 11.9. Hükümet başkanı kadın olan ülkelerin oranı yüzde 8.3. Mevcut süratte ilerlendiği takdirde, karar alma düzeneklerinde toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşmak 130 yılımızı alacak.
Bakanlıklarda yoklar
Avrupa ve Kuzey Amerika’da bayan bakanların oranı %31.4, Latin Amerika ve Karayipler’de %30.4 seviyesindeyken, Orta ve Güney Asya (%9) ile Pasifik Adaları (%10.2) bayanların en az temsil edildiği bölgeler olarak dikkat çekiyor. Bakanlık vazifelerinin dağılımı da toplumsal cinsiyet normlarının devam ettiğine işaret ediyor. Bayanlar hâlâ yüklü olarak toplumsal cinsiyet eşitliği, insan hakları ve toplumsal işler üzere alanlarda görevlendiriliyor. Dışişleri, maliye ve vergi işleri, içişleri ve savunma üzere en kritik siyaset belirleyici alanlarda ise hala erkekler kelam sahibi pozisyonda.
Kadınlar, Latin Amerika ve Karayipler’deki parlamento koltuklarının %36’sını, Avrupa ve Kuzey Amerika’da ise %33’ünü elinde bulunduruyor. Sahra Altı Afrika’da bu oran %27 iken; bunu Doğu ve Güneydoğu Asya %23,5, Okyanusya %20, Kuzey Afrika ve Batı Asya %19 ve Orta ve Güney Asya ise %17 ile takip ediyor.
Türkiye’de durum
2025 yılı bilgilerine nazaran, Türkiye’de bayanların siyasete iştiraki konusunda ilerlemeler yaşansa da, oranlar hâlâ olması gereken seviyenin epey gerisinde. TBBM’de bayan milletvekillerinin oranı %19.9. Bu oran, dünya ortalaması olan %27.2’nin besbelli formda altında kalıyor.
Ocak 2025 prestijiyle 593 milletvekilinden 118’i bayan iken, Türkiye bu oranla, bayan milletvekili temsili açısından 192 ülke ortasında 126. sırada yer alıyor. Türkiye’de kabinedeki 17 bakandan sırf biri bayan. Bu oran, dünya genelindeki %22.9’luk ortalamanın altında kalıyor.
Eşit ve tam katılım
UN Women Türkiye’nin “Kadınların Siyasete İştirakinde Süreksiz Özel Önlemler” dokümanında de vurgulandığı üzere, yasal cinsiyet kotaları, fermuar (alternatif sıralama) sistemleri, adaylık ve kampanya süreçlerinde bayanlara sağlanacak finansal dayanaklar ve bayanlara yönelik kapasite geliştirme programları üzere makul amacı olan tedbirler ile bayanların siyasal yaşama eşit iştirakinin önündeki yapısal mahzurların aşılması mümkün.
Bu tedbirler bayanların listelerde sırf yer almasını değil seçilebilir sıralara yerleştirilmesini da garanti altına alıyor ve hayati değer taşıyor.
Ayrıca, bayan adayların seçim kampanyalarında karşılaştığı ekonomik pürüzlerin aşılması için finansal dayanak düzenekleri kurulması, bayanların siyasete tam ve eşit iştirakini teşvik eden farkındalık kampanyaları ve liderlik eğitimleri de eşitliğe giden yolda atılabilecek öbür somut adımlardan kimileri.
Çözümleri biliyoruz
UN Women İcra Yöneticisi Sima Bahous, “Pekin Deklarasyonu ve Aksiyon Platformu’nun kabulünün üzerinden 30 yıl geçmesine karşın, siyasi liderlikte toplumsal cinsiyet eşitliği taahhüdü hâlâ gerçekleşmiş değil. Üstelik sırf ilerleme yavaş değil, tıpkı vakitte geriye gidiş de kelam konusu. Nüfusun yarısının karar alma süreçlerinden sistematik olarak dışlandığı bir dünyayı kabul edemeyiz. Tahlilleri biliyoruz: kotalar, seçim ıslahatları ve sistematik mahzurları kaldırmak için siyasi irade. Bayanların karar alma sistemlerinde eşit yer alabilmesi için artık yarım kalan tedbirlerle yetinme vakti geçti. Hükümetlerin artık harekete geçmesi gerekiyor” dedi.
IPU Başkanı Tulia Ackson ise, “Kadınların parlamentodaki temsiline ait ilerlemenin, değerli seçimlerin yaşandığı bir yılın akabinde dahi yavaş olması son derece tasa verici. Global seviyedeki eşitsizlik, dünyanın kimi bölgelerinde siyasette toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamada sistematik bir başarısızlığa işaret ediyor. Bu manileri ortadan kaldırmak ve bayanların siyasette eşit biçimde temsil edilmesini sağlamak için artık kararlı adımlar atmanın vakti geldi. Sağlıklı bir demokrasi lakin bu formda mümkün” diye konuştu.
Harita, siyaset alanındaki eşitsizlikleri çarpıcı bir formda ortaya koyuyor. Haritaya nazaran, 1 Ocak 2025 prestijiyle dünya genelinde; parlamentolardaki bayan milletvekili oranı çok küçük bir artış göstererek yüzde 27.2’ye çıktı. Geçen yıl bu oran yüzde 27’ydi. Buna rağmen bakanlık durumlarında vazife alan bayanların oranı geçtiğimiz yıla oranla yüzde 0.4 düşüş göstererek yüzde 22.9’a geriledi. Bakanlık durumlarında cinsiyet eşitliğini sağlayan sırf dokuz ülke bulunuyor. (Nikaragua, Finlandiya, İzlanda, Lihtenştayn, Estonya, Andorra, Şili, İspanya ve Birleşik Krallık). Bu sayı geçtiğimi yıl 15’ti. Devlet başkanı kadın olan ülkelerin oranı yüzde 11.9. Hükümet başkanı kadın olan ülkelerin oranı yüzde 8.3. Mevcut süratte ilerlendiği takdirde, karar alma sistemlerinde toplumsal cinsiyet eşitliğine ulaşmak 130 yılımızı alacak.
Bakanlıklarda yoklar
Avrupa ve Kuzey Amerika’da bayan bakanların oranı %31.4, Latin Amerika ve Karayipler’de %30.4 seviyesindeyken, Orta ve Güney Asya (%9) ile Pasifik Adaları (%10.2) bayanların en az temsil edildiği bölgeler olarak dikkat çekiyor. Bakanlık misyonlarının dağılımı da toplumsal cinsiyet normlarının devam ettiğine işaret ediyor. Bayanlar hâlâ yüklü olarak toplumsal cinsiyet eşitliği, insan hakları ve toplumsal işler üzere alanlarda görevlendiriliyor. Dışişleri, maliye ve vergi işleri, içişleri ve savunma üzere en kritik siyaset belirleyici alanlarda ise hala erkekler kelam sahibi pozisyonda.
Kadınlar, Latin Amerika ve Karayipler’deki parlamento koltuklarının %36’sını, Avrupa ve Kuzey Amerika’da ise %33’ünü elinde bulunduruyor. Sahra Altı Afrika’da bu oran %27 iken; bunu Doğu ve Güneydoğu Asya %23,5, Okyanusya %20, Kuzey Afrika ve Batı Asya %19 ve Orta ve Güney Asya ise %17 ile takip ediyor.
Türkiye’de durum
2025 yılı datalarına nazaran, Türkiye’de bayanların siyasete iştiraki konusunda ilerlemeler yaşansa da, oranlar hâlâ olması gereken seviyenin epey gerisinde. TBBM’de bayan milletvekillerinin oranı %19.9. Bu oran, dünya ortalaması olan %27.2’nin besbelli formda altında kalıyor.
Ocak 2025 prestijiyle 593 milletvekilinden 118’i bayan iken, Türkiye bu oranla, bayan milletvekili temsili açısından 192 ülke ortasında 126. sırada yer alıyor. Türkiye’de kabinedeki 17 bakandan sadece biri bayan. Bu oran, dünya genelindeki %22.9’luk ortalamanın altında kalıyor.
Eşit ve tam katılım
UN Women Türkiye’nin “Kadınların Siyasete İştirakinde Süreksiz Özel Önlemler” dokümanında de vurgulandığı üzere, yasal cinsiyet kotaları, fermuar (alternatif sıralama) sistemleri, adaylık ve kampanya süreçlerinde bayanlara sağlanacak finansal dayanaklar ve bayanlara yönelik kapasite geliştirme programları üzere makul gayesi olan tedbirler ile bayanların siyasal yaşama eşit iştirakinin önündeki yapısal manilerin aşılması mümkün.
Bu tedbirler bayanların listelerde sırf yer almasını değil seçilebilir sıralara yerleştirilmesini da garanti altına alıyor ve hayati ehemmiyet taşıyor.
Ayrıca, bayan adayların seçim kampanyalarında karşılaştığı ekonomik manilerin aşılması için finansal dayanak düzenekleri kurulması, bayanların siyasete tam ve eşit iştirakini teşvik eden farkındalık kampanyaları ve liderlik eğitimleri de eşitliğe giden yolda atılabilecek başka somut adımlardan kimileri.
Çözümleri biliyoruz
UN Women İcra Yöneticisi Sima Bahous, “Pekin Deklarasyonu ve Hareket Platformu’nun kabulünün üzerinden 30 yıl geçmesine karşın, siyasi liderlikte toplumsal cinsiyet eşitliği taahhüdü hâlâ gerçekleşmiş değil. Üstelik sırf ilerleme yavaş değil, tıpkı vakitte geriye gidiş de kelam konusu. Nüfusun yarısının karar alma süreçlerinden sistematik olarak dışlandığı bir dünyayı kabul edemeyiz. Tahlilleri biliyoruz: kotalar, seçim ıslahatları ve sistematik mahzurları kaldırmak için siyasi irade. Bayanların karar alma sistemlerinde eşit yer alabilmesi için artık yarım kalan tedbirlerle yetinme vakti geçti. Hükümetlerin artık harekete geçmesi gerekiyor” dedi.
IPU Başkanı Tulia Ackson ise, “Kadınların parlamentodaki temsiline ait ilerlemenin, kıymetli seçimlerin yaşandığı bir yılın akabinde dahi yavaş olması son derece telaş verici. Global seviyedeki eşitsizlik, dünyanın kimi bölgelerinde siyasette toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlamada sistematik bir başarısızlığa işaret ediyor. Bu mahzurları ortadan kaldırmak ve bayanların siyasette eşit biçimde temsil edilmesini sağlamak için artık kararlı adımlar atmanın vakti geldi. Sağlıklı bir demokrasi lakin bu biçimde mümkün” diye konuştu.
